Sau một thời gian dài sử dụng máy tính, người dùng không thể tránh khỏi hiện tượng máy tính chạy chậm, không ổn định. Nguyên nhân gây ra hiện tượng máy tính chạy chậm có thể do phần mềm hoặc phần cứng, bài viết dưới đây sẽ đưa ra các nguyên nhân và cách khắc phục hiện tượng máy tính chạy chậm một cách cơ bản nhất.

Phần I: Nguyên nhân gây ra hiện tượng máy tính chạy chậm

1. Các nguyên nhân máy tính chạy chậm

a) Nguyên nhân do phần mềm

    Máy tính bị nhiễm virus
    Cài đặt nhiều phần mềm không cần thiết vào hệ thống.
    Ổ cứng bị phân mảnh, nhiều file rác tồn tại trên máy tính do trong quá trình sử dụng sinh ra (thường xuyên xảy ra).
    Máy tính chưa được tối ưu hóa các hiệu ứng đồ họa, tăng dung lượng bộ nhớ ảo (Vitural Memory), tắt các dịch vụ (services) không cần thiết,…
    Hệ điều hành Windows bị lỗi trong quá trình sử dụng

b) Nguyên nhân từ phần cứng của máy tính

    Ổ cứng bị Bad sector. Vậy Bad sector là gì?Mời các bạn xem ở đây :Bad sector là gì?nhận biết ổ cứng bị bad sector và cách khắc phục

Phần II: Khắc phục hiện tượng máy tính chạy chậm


1. Khắc phục nguyên nhân do phần mềm của máy tính

a) Sử dụng phần mềm diệt virus có bản quyền trên máy tính
Virus máy tính là một chương trình phần mềm có khả năng tự sao chép chính nó từ đối tượng lây nhiễm này sang đối tượng lây nhiễm khác (đối tượng lây nhiễm có thể là các file chương trình, các file văn bản…). Sau khi lây nhiễm vào máy, virus có thể gây ảnh hưởng tới hoạt động của máy tính, tiêu tốn các tài nguyên của hệ thống như: làm tăng mức sử dụng CPU (CPU Usage), làm chậm quá trình khởi động Windows, làm các ứng dụng khởi động chậm, hoạt động không ổn định… làm hỏng các file bị lây nhiễm, làm mất dữ liệu, gây lỗi hệ thống… làm cho máy tính hoạt động chậm. Để xử lý hiện tượng máy tính chạy chậm do virus gây ra chúng ta nên sử dụng một số phần mềm diệt virus có bản quyền để diệt virus và tránh bị những lỗi mà do virus đã gây ra

b) Gỡ bỏ các chương trình, ứng dụng không cần thiết trên máy tính

Trong quá trình sử dụng máy tính, người sử dụng có thể vô tình cài đặt các phần mềm mà mình không có nhu cầu sử dụng do không biết hoặc không có thông tin. Những phần mềm này có thể được cấu hình mặc định khởi động cùng Windows hay luôn chạy ở chế độ nền làm chiếm dung lượng bộ nhớ của máy tính gây ảnh hưởng trực tiếp tới hiệu suất hoạt động của máy tính, gây ra hiện tượng máy tính chạy chậm.

Do đó, để máy tính hoạt động ổn định hơn, trong quá trình sử dụng, bạn nên kiểm tra, gỡ bỏ các phần mềm bị lỗi, các phần mềm không thường xuyên sử dụng.

c) Dọn dẹp file rác trên máy tính bằng công cụ sẵn có của Windows

Bất kỳ trên ổ cứng nào cũng có chứa các file rác sinh ra hoặc còn sót lại sau khi gỡ bỏ chương trình. Các file rác theo thời gian được sinh ra ngày càng nhiều, khiến cho dữ liệu trở nên lộn xộn, chiếm nhiều dung lượng ổ cứng, ổ cứng phải truy xuất và tìm kiếm dữ liệu lâu hơn nên gây ra hiện tượng máy tính chạy chậm.

Để xử lý hiện tượng máy tính chạy chậm này, bạn cần sử dụng các chương trình chuyên dụng để quét và xóa sạch các file rác, giúp khôi phục lại dung lượng lưu trữ của ổ cứng, cải thiện tốc độ của hệ thống.

Các bạn có thể sử dụng Disk cleanup là tiện ích được tích hợp sẵn trong Windows dùng để dọn dẹp và xóa bớt các tập tin được các chương trình tạo ra dùng để lưu tạm, các chương trình đã lâu không sử dụng, các tập tin bị xóa vẫn còn nằm trong thùng rác....

d) Sử dụng chương trình chống phân mảnh ổ đĩa

Sau một thời gian dài sử dụng máy tính, việc các tập tin được ghi, xóa nhiều lần hoặc thay đổi nội dung, kích thước nhiều lần sẽ làm cho dữ liệu lưu trữ trên ổ cứng máy tính bị phân mảnh và làm ảnh hưởng đến hiệu suất hoạt động của máy tính. Khi dữ liệu bị phân mảnh, ổ cứng sẽ phải đọc các mảnh dữ liệu rời rạc, sắp xếp không có trật tự, đầu đọc phải di chuyển nhiều dẫn tới việc đọc, ghi bị chậm, làm cho tốc độ của quá trình tìm kiếm và truy cập dữ liệu trên ổ cứng bị ảnh hưởng.
Các bạn có thể dùng chương trình Chống phân mảnh (Defragmenter) là quá trình sắp xếp lại dữ liệu trên ổ đĩa cứng máy tính để dữ liệu được liền mạch, giúp cải thiện tốc độ truy xuất dữ liệu.

e) Hướng dẫn sửa chữa (repair) hệ điều hành

Trong quá trình sử dụng máy tính, người sử dụng Windows có thể gặp phải những tình huống file hệ thống, file cấu hình của hệ điều hành bị lỗi (do virus gây ra, do gỡ bỏ các phần mềm không đúng cách, do máy tính thường xuyên bị tắt đột ngột…) dẫn tới máy tính hoạt động chậm chạp và không ổn định.
Để khôi phục lại các file bị lỗi cũng như trạng thái hoạt động ổn định của Windows, bạn có thể sử dụng công cụ sửa chữa (repair) Windows theo hướng dẫn sau:
Đối với window 7 các bạn xem ở đây : Hướng dẫn sử dụng công cụ Startup Repair của Windows 7
Đối với window xp các bạn xem ở đây :Hướng dẫn sửa chữa (repair) Windows XP
2. Khắc phục nguyên nhân do phần cứng của máy tính

a) Xử lý hiện tượng ổ cứng bị Bad sector

Bad sector là khu vực mà ở đó ổ cứng không đọc và ghi được dữ liệu, hoặc nếu có thì dữ liệu cũng bị lỗi và không dùng được. Khi đó, ổ cứng sẽ mất thời gian truy xuất và tìm kiếm dữ liệu nên làm ảnh hưởng tới hoạt động của máy tính, khiến máy tính chạy chậm.
Một số dấu hiệu ổ cứng bị Bad sector

    Trong lúc đang cài đặt Windows hệ thống bị treo mà không hề xuất hiện một thông báo lỗi nào (đĩa cài đặt Windows vẫn còn tốt), mặc dù vẫn có thể dùng Partition Magic phân vùng cho HDD một cách bình thường.
    Không format được HDD: Khi tiến hành format đĩa cứng máy báo lỗi Bad Track 0 - Disk Unsable.
    Khi đang format thì máy báo Trying to recover allocation uint xxxx. Lúc này máy báo cho ta biết cluster xxxx bị hư và nó đang cố gắng phục hồi lại cluster đó, nhưng thông thường cái ta nhận được là một bad sector!
    Đang chạy bất kỳ ứng dụng nào, nhận được một câu thông báo như Error reading data on driver C:, Retry, Abort, Ignore, Fail? Hoặc Sector not found on driver C:, Retry, Abort, Ignore, Fail?Hoặc A serious error occur when reading driver C:, Retry or Abort?

Cách xử lý
Các bạn xem ở đây :
Hướng dẫn dùng HDD Regenerator sửa chữa ( repair ) Bad sector ổ cứng
3. Hướng dẫn tối ưu hệ thống máy tính

Để máy tính hoạt động một cách hiệu quả nhất, các bạn có thể lược bỏ đi những tính năng không cần thiết, sau đây mình sẽ hướng dẫn các bạn cách tinh chỉnh và tối ưu hệ điều hành.

a) Tinh chỉnh hiệu ứng đồ họa của Windows

Ở trạng thái mặc định, Windows hiển thị giao diện đồ họa ở mức “đẹp nhất” bao gồm các hiệu ứng như: hiển thị bóng mờ khi phóng to, thu nhỏ cửa sổ…hay giao diện Aero Glass tuyệt đẹp trên Windows 7. Nếu những hiệu ứng này không cần thiết hay card màn hình không đủ mạnh thì nên loại bỏ các hiệu ứng này để tăng tốc cho máy tính.

b) Thiết lập Virtual Memory
Bộ nhớ ảo (Virtual Memory) của Windows là bộ nhớ được kết hợp từ bộ nhớ vật lý (RAM) và một file ẩn trên đĩa cứng (Paging File), thường nằm ở phân vùng ổ cứng khởi động.

Khi chạy các chương trình, Windows sẽ nạp các chương trình vào bộ nhớ và cấp phát các vùng nhớ còn trống cho chương trình hoạt động. Nếu không còn vùng nhớ trống ở bộ nhớ vật lý (RAM) cũng như ở Paging File, các chương trình sẽ không chạy được hoặc chạy không ổn định dẫn tới hiện tượng máy tính chạy chậm.
Thay vì để cho hệ thống tự quản lý việc này, bạn có thể tự cấu hình lấy (Custom) bộ nhớ ảo trên Windows.

Lưu ý: Theo khuyến cáo của Microsoft, để tối ưu hiệu năng của máy tính, người sử dụng nên thiết lập Initial Size bằng 1,5 lần dung lượng RAM của máy tính, Maximum size gấp 3 lần dung lượng RAM

c) Tắt System Restore
System Restore cho phép bạn đưa máy tính trở lại trạng thái ở thời điểm hoạt động gần nhất nếu như có sự cố xảy ra. Để thực hiện được điều này, System Restore liên tục giám sát hệ thống của bạn. Nếu hệ thống có bất kỳ sự thay đổi đáng kể nào - chẳng hạn như có ứng dụng hoặc driver mới được cài đặt - System Restore sẽ tự động tạo điểm phục hồi (restore point).
Ngoài ra, System Restore cũng tạo điểm phục hồi sau mỗi 24 tiếng. Điểm phục hồi thực chất giống như tấm ảnh chụp lại trạng thái hệ thống, bao gồm những tệp tin hệ thống quan trọng và một phần registry. System Restore duy trì nhiều điểm phục hồi, cho phép bạn có nhiều lựa chọn hơn trong việc khôi phục hệ thống trở lại trạng thái đã lưu giữ trước đó. Tuy nhiên nếu để tính năng System Restore hoạt động lâu dài sẽ gây tốn dung lượng ổ cứng, làm máy tính hoạt động chậm hơn.
Do đó, bạn có thể tắt tính năng System Restore nếu thấy không cần thiết để lấy lại tài nguyên cho máy giúp máy tính hoạt động nhanh hơn

d) Tắt một số dịch vụ (services) không cần thiết

Khi khởi động máy, theo mặc định, các nhóm dịch vụ kèm theo của Windows cũng sẽ được kích hoạt. Tuy nhiên, có một số dịch vụ không thực sự cần thiết cho người sử dụng. Nếu để những dịch vụ này luôn khởi động và hoạt động cùng Windows sẽ làm cho máy tính hoạt động chậm hơn. Do đó, cách tốt nhất giúp máy chạy nhanh và tiết kiệm dung lượng cho bộ nhớ là tắt tất cả các dịch vụkhông cần thiết đó đi

e) Tăng tốc khởi động Windows 7

Mặc định, Windows 7 chỉ sử dụng một lõi để khởi động tuy nhiên chúng ta có thể thực hiện hiệu chỉnh một số cấu hình trong System Configuration để tăng số lượng lõi sử dụng để giảm thời lượng khởi động.

    Click vào menu Start chọn Run (hoặc ấn Windows + R) rồi nhập msconfig sẽ hiện ra cửa sổ System Configuration
    Chọn tab Boot rồi bấm nút Advanced options
    Tíck vào ô Number of processors rồi lựa chọn số lượng lõi vi xử lý mà muốn sử dụng trongquá trình khởi động.
    Click OK và Apply. Khởi động lại máy để áp dụng các thay đổi.

​f) Giảm thời gian tắt của Windows 7

Windows 7 shutdown nhanh hơn so với Vista và XP, tuy nhiên chúng ta có thể tăng tốc hơn nữa tiến trình này bằng cách thực hiện một số thay đổi trong registry để giảm thời gian Windows phải chờ để đóng các tiến trình. Bạn hãy thực hiện các thao tác sau:

    Lưu ý : Trước khi thực hiện thủ thuật này chúng ta nên backup hệ thống đề phòng lỗi phát sinh.
    Ấn tổ hợp phím Windows + R để mở hộp thoại Run, sau đó nhập vào cụm từ regedit và nhấn Enter.
    Truy cập vào key HKEY_LOCAL_MACHINE\SYSTEM\CurrentControlSet\Contro l.
    Nháy đúp chuột lên key WaitToKillServiceTimeOut rồi lựa chọn giá trị thấp hơn. Giá trị mặc định là 12000 (12 giây) nhưng chúng ta có thể lựa chọn một giá trị thấp hơn bất kì.
    Thực hiện xong click OK rồi khởi động lại hệ thống

g) Hủy bỏ tính năng Search Indexing

Nếu biết địa chỉ lưu trữ file, và chỉ thực hiện tìm kiếm file khi cần thiết thì tính năng Search Indexing hoàn toàn không cần thiết, không những thể nó chiếm dụng khá nhiều tài nguyên hệ thống do đó đây là một tính năng mà người dùng nên tắt bỏ để tăng tốc cho máy tính. Bạn hãy thực hiện các thao tác sau:

    Ấn tổ hợp phím Windows + R để mở hộp thoại Run, sau đó nhập vào cụm từ services.msc và nhấn Enter.
    Tìm đến dịch vụ Windows Search rồi nháy đúp chuột lên nó.
    Trong cửa sổ Windows Search Propeties ở trường Startup Type lựa chọn Disabled và nhấn OK

Phần III : Kinh Nghiệm

    Theo kinh nghiệm của mình thì chỉ cần dùng cách tối ưu hóa bằng tay là cách tốt nhất và không nên dùng phần mềm để tối ưu hóa và tăng tốc máy tính vì khi dùng phần mềm tối ưu máy tính có thể gây ra xung đột phần mềm, gây lỗi và chiếm nguồn tài nguyên máy tính rất cao.
    Thường xuyên dọn dẹp quét rác máy tính sau một tuần sử dụng, và tiến hành dùng phần mềm quét virus để đảm bảo máy tính an toàn không bị hacker chiếm quyền điều khiển máy tính và đánh *** những thông tin hay tài liệu quan trọng của cá nhân. Thường xuyên cập nhật Databse Antivirus (mẫu virus mới) cho phần mềm diệt virus.
    Sử dụng phần mềm Your Uninstaller hoặc Revo Uninstaller Pro để gỡ bỏ phần mềm không cần thiết, xóa file rác, tùy chỉnh các thiết lập trong windows.
    Không lạm dụng những phần mềm Crack, Patch, Keygen, vì có thể bị cài cắm Trojan, Worm, Backdoor.. là những virus có khả năng chứa ẩn trong máy tính và tổng tấn công tết Mậu thân thông tin mật. Vì thế nên sử dụng phần mềm diệt virus bản quyền để sử dụng.
    Thường xuyên kiểm tra định kì bao gồm phần cứng và phần mềm máy tính vào cuối tháng hoặc 2 tháng /1 lần và vệ sinh máy tính.

Trên đây mình đã đưa ra một vài nguyên nhân và cách khắc phục hiện tượng máy tính chạy chậm, thực tế trong quá trình sử dụng còn rất nhiều các nguyên nhân khác nữa. Rất mong các bạn cùng đóng góp các nguyên nhân và cách xử lý khác để chia sẻ được nhiều hơn kinh nghiệm xử lý cho mọi người.
Chúc các bạn thành công!