Sau khi giảm mạnh quân lực khỏi Afghanistan vào cuối năm 2014, giới chức Mỹ có kế hoạch đầu tư 200 triệu USD vào chương trình sử dụng các ứng dụng smartphone, camera sử dụng GPS và công nghệ thu thập hình ảnh qua vệ tinh nhằm giám sát chặt chẽ từ xa những dự án viện trợ còn đang dang dở trong những khu vực được Washington đánh giá là quá hẻo lánh hoặc không an toàn cho người Mỹ trực tiếp đến thăm.


Mặc dù rút quân, giới chức chính quyền Tổng thống Barack Obama cho biết, Mỹ vẫn phải tiếp tục tài trợ cho những dự án phát triển để củng cố chính quyền Kabul yếu kém còn đang phụ thuộc hoàn toàn vào sự viện trợ từ nước ngoài. Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID) - tổ chức đã bơm hơn 15 tỉ USD vào Afghanistan kể từ năm 2001 - có kế hoạch viện trợ thêm nhiều tỉ USD nữa trong thập niên tới cho nước này tập trung vào các lĩnh vực như nông nghiệp, năng lượng, y tế, huấn luyện và một số chương trình khác do các nhà thầu Mỹ và Afghanistan tiến hành.

heo giải thích của giới chức Washington, do trước đây các chuyên gia giám sát của USAID phụ thuộc rất lớn vào quân đội để thu thập thông tin về các dự án xây dựng cho nên sau khi Mỹ rút quân, cơ quan buộc phải sử dụng các công cụ kỹ thuật số để giám sát từ xa gần 80 dự án phát triển chính trên cả nước Afghanistan.

Giới chức USAID mô tả nỗ lực sử dụng công nghệ kỹ thuật số là biện pháp cần thiết khi sự hiện diện của quân đội Mỹ ở Afghanistan giảm mạnh, đặc biệt khi có một số quan chức trong chính quyền Obama đặt ra khả năng "lựa chọn zero" - tức là sẽ không còn bóng dáng binh sĩ Mỹ nào ở đất nước này sau năm 2014. Trong vài năm qua, USAID hợp đồng với các công ty bên ngoài để giám sát các chương trình phát triển ở Afghanistan.

Mỹ sử dụng công nghệ giám sát từ xa các dự án tái thiết Afghanishtan 23_tong1290-450
Tổng thống Hamid Karzai (thứ 3 từ trái sang) cắt băng khánh thành nhà máy thủy điện ở phía bắc Kabul, một trong 5 dự án phát triển do USAID tài trợ.
Theo báo cáo tháng 7/2013 của một tổ chức giám sát độc lập gọi là Tổng thanh tra đặc biệt về tái thiết Afghanistan (SIGAR), mặc dù những chuyên gia người Afghanistan dễ dàng giám sát những địa điểm triển khai dự án một cách an toàn hơn chính người Mỹ song vẫn còn "mối lo ngại về một vài vấn đề như là tính chính xác, tính hiệu quả và trách nhiệm giải trình". Bộ Ngoại giao Mỹ và Lầu Năm Góc phải đối mặt với sức ép ngày càng tăng về vấn đề kiểm soát hiệu quả những khoản tiền đầu tư cho công cuộc tái thiết và phát triển ở Afghanistan, quốc gia đã nhận tổng cộng gần 100 tỉ USD từ năm 2001 từ Mỹ!

Tháng 6/2012, GAO (cơ quan giúp Quốc hội Mỹ kiểm soát các khoản chi tiêu của chính phủ) báo cáo "sự yếu kém có hệ thống trong khả năng giám sát của USAID đối với sự thực hiện chương trình và dự án tái thiết ở Afghanistan" song GAO cũng thực hiện được nhiều bước để cải thiện tình hình.

Tháng 9/2012, Tổng thanh tra USAID phát hiện chương trình giám sát Afghanistan của cơ quan này thiếu hẳn những quy định cơ bản và kế hoạch quản lý đối với một số dự án nhỏ lẻ. Chương trình giám sát từ xa cũng ra đời khi Washington quyết định hỗ trợ tài chính nhiều hơn nữa và trực tiếp đến các bộ trong Chính phủ Afghanistan theo yêu cầu của Tổng thống Hamid Karzai.

Mỹ sử dụng công nghệ giám sát từ xa các dự án tái thiết Afghanishtan 23_du1290-450
Dự án làm đường ở Afghanistan.

Các chuyên gia phân tích - như là Justin Sandefur, chuyên gia nghiên cứu ở Trung tâm Phát triển Toàn cầu (CGD) ở Washington - cũng bày tỏ mối lo ngại đáng kể về nạn tham nhũng và năng lực quản lý yếu kém của Chính phủ Afghanistan, đồng thời cảnh báo sự hỗ trợ tài chính trực tiếp đến Kabul có thể dẫn đến việc thêm nhiều nguồn tiền đóng thuế của người dân Mỹ bị lãng phí. Tuy nhiên, cũng có ý kiến ủng hộ chương trình giám sát kỹ thuật số của USAID.

David Hinkle, Phó giám đốc phụ trách các dịch vụ giám sát cho Tổ chức Viện trợ và Phát triển Quốc tế (IRD) đặt trụ sở ở Arlington, bang Virginia (Mỹ), nhận xét: "Chương trình là bước đi mới quan trọng của USAID". IRD là tổ chức phi lợi nhuận tiến hành giám sát từ xa cho Quỹ Ủy thác tái thiết Afghanistan (ARTF) trị giá nhiều tỉ USD của World Bank (WB).

Theo David Hinkle, để phục vụ cho chương trình giám sát kỹ thuật số của USAID, IRD sẽ triển khai khoảng 40 kỹ sư người Afghanistan - được trang bị smartphone sử dụng hệ điều hành Android và ứng dụng đặc biệt cho nhiệm vụ giám sát - trên cả nước này để thanh tra các địa điểm triển khai dự án xây dựng. IRD - tổ chức nhận được vài trăm triệu USD qua các hợp đồng phát triển của Mỹ ở Afghanistan song cũng đối mặt với nhiều cáo buộc về sự lãng phí nguồn tiền cũng như trình độ quản lý kém - đã bắt đầu chương trình tuyển mộ người cho dự án giám sát từ xa của USAID.

Ngoài ra, còn có một nhà thầu khác hợp tác với USAID là QED Group đặt trụ sở ở Washington, bất chấp vào năm 2012, Tổng thanh tra USAID phát hiện tổ chức này có vấn đề với chương trình giám sát trị giá 14 triệu USD ở Iraq


Duy Ân (tổng hợp)
CAND.COM